Ngày 11/11/2025, Chính phủ trình Quốc hội Dự thảo Luật Đầu tư (“Dự thảo 2”) với một số điều chỉnh chính so với Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh lấy ý kiến tháng 09/2025 (“Dự thảo 1”) và quy định của Luật Đầu tư 2020 hiện hành.
Với việc Dự thảo 2 dự kiến sẽ được thông qua và có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2026, các doanh nghiệp/nhà đầu tư cần đặc biệt lưu ý quan tâm để xây dựng và/hoặc điều chỉnh các phương án đầu tư một cách hiệu quả và phù hợp với các quy định mới. Dưới đây, ATA Legal Services sẽ cập nhật một số điểm mới đáng chú ý của Dự thảo 2 trên cơ sở so sánh, đối chiếu với Luật hiện hành và Dự thảo 1 mà chúng tôi đã từng đề cập trước đây.
1. Trở lại tên gọi Luật Đầu tư thay cho tên Luật Đầu tư kinh doanh
Tại Dự thảo 2, các nhà làm luật đã trở lại tên gọi “quen thuộc” là Luật Đầu tư thay vì Luật Đầu tư kinh doanh. Sự thay đổi này có thể nói là hợp lý bởi cộng đồng doanh nghiệp và giới luật gia ở Việt Nam đã “quen thuộc” với tên gọi “Luật Đầu tư” từ nhiều năm nay; hơn nữa, tên gọi “Luật Đầu tư” đã thể hiện được sự phân biệt với tên gọi “Luật Đầu tư công” cũng như thể hiện được bản chất của đầu tư là để kinh doanh mà không nhất thiết phải để cụm “Kinh doanh” đằng sau nữa.
2. Bãi bỏ thêm một số ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện
Ngoài những ngành nghề đã được đề xuất bãi bỏ theo tinh thần tại Dự thảo 1 (xuất khẩu gạo; tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh; kế toán; cho thuê lại lao động; bảo hành, bảo dưỡng xe ô tô; hoạt động xây dựng của nhà thầu nước ngoài; đóng mới, sửa chữa tàu biểu, tàu thuỷ; dịch vụ biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, tổ chức thi người đẹp, người mẫu; dịch vụ hoả táng; dịch vụ tư vấn du học; dịch vụ in/đúc tiền), Dự thảo 2 đã bãi bỏ thêm một số ngành nghề hiện đang được xác định là ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định tại Luật Đầu tư 2020, trong đó, đáng chú ý là:
- Dịch vụ giám định tư pháp;
- Dịch vụ hành nghề thừa phát lại (bổ sung bằng Dịch vụ hành nghề thừa hành viên);
- Dịch vụ làm thủ tục về thuế;
- Dịch vụ tư vấn quản lý dự án đầu tư xây dựng;
- Dịch vụ trung tâm dữ liệu;
- Dịch vụ phẫu thuật thẩm mỹ;
- Các Dịch vụ nhập/xuất khẩu, nuôi trồng, cấy ghép, chế biến… thực/động vật quý hiếm
Theo chúng tôi thấy thì đây đều là những ngành nghề đã có quy định pháp luật chuyên ngành điều chỉnh và việc thành lập/hoạt động của các doanh nghiệp/đơn vị kinh doanh trong lĩnh vực này đã, đang chịu sự giám sát của các cơ quan chuyên ngành khác. Do vậy, việc Dự thảo 2 loại bỏ các ngành nghề này sẽ chỉ giúp giảm bớt thủ tục tại cơ quan chủ quản về đầu tư cho các nhà đầu tư khi thành lập các doanh nghiệp/đơn vị kinh doanh hoặc triển khai dự án đầu tư, không có nghĩa là hoàn toàn “cởi trói” cho những ngành nghề, lĩnh vực này.
Một số ngành nghề thuộc diện bãi bỏ tại Dự thảo 1 sẽ vẫn giữ nguyên trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện gồm: Hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp đến hoạt động mua bán hàng hóa của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài tại Việt Nam; dịch vụ việc làm; Nghiên cứu chế tạo, thử nghiệm, sửa chữa, bảo dưỡng tàu bay không người lái, phương tiện bay khác, động cơ tàu bay, cánh quạt tàu bay và trang bị, thiết bị của tàu bay không người lái, phương tiện bay khác; dịch vụ phổ biến phim.
3. Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ được trao quyền nhiều hơn trong quyết định đầu tư
- Trao quyền trong quyết định các hình thức ưu đãi và hỗ trợ đầu tư ngoài các quy định trong Luật
So với Luật Đầu tư 2020 và Dự thảo 1, Dự thảo 2 dự kiến trao cho Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ nhiều quyền hạn hơn trong việc quyết định hình thức ưu đãi và hỗ trợ đầu tư ngoài quy định của Luật nhằm khuyến khích và thúc đẩy dự án hoặc các hoạt động đầu tư phát triển tại Việt Nam.
Theo đó, Thủ tướng Chính phủ (thay vì là Chính phủ như Dự thảo 1) được quyền quyết định các hình thức ưu đãi đầu tư khác ngoài các hình thức ưu đãi đầu tư đã được quy định trong Luật. Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ được quyền quyết định các hình thức hỗ trợ đầu tư khác ngoài các hình thức hỗ trợ đầu tư đã được quy định trong Luật. Về nguyên tắc, với quy định này, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ không bị “giới hạn” việc quyết định các hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư - đây là cơ chế vô cùng linh hoạt để Chính phủ và người đứng đầu Chính phủ có thể điều hành nền kinh tế phù hợp với nhu cầu thực tiễn từng thời kỳ.
- Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án cần cơ chế, chính sách đặc thù khác với luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội.
Dự thảo 2 quy định sự thay đổi căn bản về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư so với Luật Đầu tư 2020 và Dự thảo 1, cụ thể:
a. Bãi bỏ thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của cơ quan là không thường trực là Quốc hội (cần nói thêm rằng, Dự thảo 2 bãi bỏ thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội đối với các dự án đầu tư tại Việt Nam và đầu tư từ Việt Nam ra nước ngoài); đồng thời, giảm thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của các cơ quan cấp trung ương (cơ quan cấp trung ương chỉ quyết định chủ trương đối với các dự án quan trọng hoặc các dự án có yêu cầu cơ chế đặc thù), các dự án còn lại sẽ được trao thẩm quyền cho cơ quan cấp địa phương.
b. Chính phủ sẽ là cơ quan có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư có yêu cầu cơ chế, chính sách đặc thù khác với luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội.
Về nguyên tắc, quy định này tạo ra khuôn khổ pháp lý cho phép nhanh chóng thông qua để triển khai các dự án với cơ chế đặc thù nhằm thu hút đầu tư, giải quyết nhanh chóng vướng mắc về thủ tục đầu tư, quy định pháp luật cho nhà đầu tư.
c. Thủ tướng Chính phủ sẽ có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư các dự án trước đây thuộc thẩm quyền của Quốc hội như: Dự án đầu tư có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất rừng đặc dụng, rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng phòng hộ biên giới từ 50 ha trở lên; rừng phòng hộ chắn gió, chắn cát bay và rừng phòng hộ chắn sóng, lấn biển từ 500 ha trở lên; rừng sản xuất từ 1.000 ha trở lên; Dự án đầu tư có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa nước từ 02 vụ trở lên với quy mô từ 500 ha trở lên
d. Tại cấp địa phương, thay vì thuộc về Ủy ban nhân dân cấp tỉnh như quy định cũ, thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư được giao về người đứng đầu - Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.
Nhìn chung, với quy định tại Dự thảo 2, thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư đã được điều chỉnh để giảm thủ tục cho doanh nghiệp, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư; đồng thời tạo ra cơ chế linh hoạt để khuyến khích đầu tư trong các ngành, lĩnh vực trọng điểm, cần thu hút đặc biệt.
Xét đến vấn đề thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư được trao cho các cơ quan, người có thẩm quyền hoạt động theo cơ chế thường trực và quyết định cá nhân, thay vì các cơ quan hoạt động theo cơ chế hội họp và quyết định theo tập thể: nguyên tắc này có ưu điểm rõ ràng là cho phép thông qua nhanh chóng chủ trương đầu tư các dự án, giúp nhà đầu tư/doanh nghiệp tiết kiệm phần nào thời gian và chi phí cho việc thực hiện thủ tục. Trên thực tế, đa phần các dự án chỉ được quyết định chủ trương đầu tư sau khi đã được thẩm định, đánh giá bởi nhiều cơ quan chuyên môn. Do vậy, việc quyết định được giao cho người đứng đầu sẽ góp phần giảm tình trạng chậm tiến độ trong tiến trình giải quyết thủ tục đầu tư.
Tuy nhiên, dù trao quyền cho người đứng đầu, nhưng Luật Đầu tư chưa ghi nhận rõ ràng cơ chế kiểm soát, quản trị rủi ro, đặc biệt là trong việc rà soát, đánh giá trách nhiệm của cá nhân/tổ chức có liên quan trong việc thẩm định và quyết định chủ trương đầu tư. Theo chúng tôi, đây là vấn đề còn đang bỏ ngỏ và sẽ cần nhìn nhận, đánh giá lại một cách đầy đủ để bảo đảm công tác đầu tư của nước ta đạt hiệu quả và có sự phát triển bền vững.
4. Ngành nghề và địa bàn ưu đãi đầu tư được điều chỉnh theo đúng định hướng phát triển kinh tế trong thời kỳ tới
Dự thảo 2 xác định danh mục ngành nghề ưu đãi đầu tư theo mục tiêu chung của ngành nghề thay vì quy định theo tên gọi như tại Luật hiện hành. Theo đó, bên cạnh một số mục tiêu phát triển ngành truyền thống như nông nghiệp; giáo dục; y tế; công nghiệp trọng điểm, công nghiệp phụ trợ thì các mục tiêu được chú trọng đặc biệt hiện nay sẽ là phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; phát triển cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị; phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo theo đúng chủ trương, định hướng mà Bộ Chính trị đã đề ra.
Về địa bàn ưu đãi đầu tư, Dự thảo 2 bổ sung các địa bàn mới phù hợp, tích hợp với các địa bàn ưu đãi tại các Nghị quyết của Quốc hội đã ban hành trong thời gian qua, gồm: khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế. Ngoài ra, cụm công nghiệp cũng được xác định là địa bàn ưu đãi đầu tư nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo đúng tinh thần tại Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.
5. Cho phép tiến độ dự án được kéo dài đến 24 tháng mới cần điều chỉnh chủ trương đầu tư
Ngoài việc giữ nguyên tinh thần tại Dự thảo 1 khi loại bỏ 2 trường hợp phải điều chỉnh chủ trương (thay đổi tổng vốn đầu tư, thay đổi công nghệ), Dự thảo 2 cho phép Nhà đầu tư chỉ phải thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư nếu điều chỉnh tiến độ thực hiện dự án kéo dài quá 24 tháng trong trường hợp được phép theo quy định.
Tuy nhiên, Dự thảo 2 giữ nguyên nội dung quy định đối với các trường hợp điều chỉnh chủ trương đầu tư khi thay đổi mục tiêu đầu tư, địa điểm đầu tư và quy mô sử dụng đất.
6. Giữ nguyên nội dung Dự thảo 1 đối với các thủ tục đầu tư ra nước ngoài: Bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài và Không yêu cầu cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài đối với dự án có vốn đầu tư dưới 20 tỷ đồng và không thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện
Dự thảo 2 tiếp tục quy định nguyên tắc như Dự thảo 1 nhưng bổ sung theo hướng chặt chẽ hơn, cụ thể: các dự án đầu tư ra nước ngoài có vốn đầu tư không quá 20 tỷ đồng và không thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện thì không yêu cầu phải thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. Đối với các dự án đầu tư có vốn đầu tư từ 20 tỷ đồng trở lên hoặc thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện chỉ cần thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Trong trường hợp cần thiết, Bộ Tài chính được quyền phân cấp thẩm quyền cấp, điều chỉnh, thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài cho tổ chức thuộc Bộ.
7. Chỉ được chấp thuận nhà đầu tư sau khi đấu giá quyền sử dụng đất hai lần không thành
Luật Đầu tư 2020 và Dự thảo 1 quy định nguyên tắc cơ quan có thẩm quyền chấp thuận nhà đầu tư sau khi đấu giá quyền sử dụng đất không thành. Điều này được hiểu là chỉ cần 1 lần đấu giá không thành là đủ điều kiện để triển khai thủ tục chấp thuận nhà đầu tư. Dù tạo điều kiện cho các cơ quan và nhà đầu tư, tuy nhiên, một số trường hợp không bảo đảm yếu tố cạnh tranh và/hoặc khách quan từ các nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư nắm bắt thông tin đấu giá muộn hoặc không có kinh nghiệm nên bị khó khăn trong quá trình chuẩn bị và nộp hồ sơ đấu giá.
Để đảm bảo yếu tố khách quan, Dự thảo 2 quy định cụ thể nguyên tắc: sau hai lần đấu giá quyền sử dụng đất không thành thì cơ quan có thẩm quyền mới thực hiện thủ tục chấp thuận nhà đầu tư. Theo đó, tất cả các nhà đầu tư đều có cơ hội ngang nhau thêm một lần nữa để có thể khắc phục những khó khăn, non nớt khi tham gia đấu giá lần
8. Làm rõ đối tượng được áp dụng ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt
Tại Dự thảo 1 đã đưa ra vấn đề sẽ áp dụng ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt (hình thức ưu đãi ở mức độ cao hơn so với ưu đãi thông thường) cho các dự án đầu tư có tác động lớn đến phát triển kinh tế - xã hội, nhưng giao cho Thủ tướng chủ trì việc xác định đối tượng áp dụng.
Đến Dự thảo 2, dù vẫn giao quyền quyết định cụ thể cho Thủ tướng nhưng đã khoanh vùng lĩnh vực, mục tiêu, quy mô các dự án được hưởng ưu đãi, hỗ trợ đặc biệt, cụ thể như sau:
- Dự án thành lập mới các trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu và phát triển, dự án đầu tư xây dựng hạ tầng trung tâm dữ liệu lớn, hạ tầng điện toán đám mây, hạ tầng di động từ 5G trở lên và hạ tầng số khác trong lĩnh vực công nghệ chiến lược;
- Dự án đầu tư trong lĩnh vực công nghệ chiến lược, sản xuất sản phẩm công nghệ chiến lược có tổng vốn đầu tư từ 3.000 tỷ đồng trở lên, thực hiện giải ngân tối thiểu 1.000 tỷ đồng trong thời hạn 03 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư;
- Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia;
- Dự án đầu tư sản xuất sản phẩm công nghệ số trọng điểm, dự án nghiên cứu và phát triển, thiết kế, sản xuất, đóng gói, kiểm thử chip bán dẫn, dự án xây dựng trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo theo pháp luật về công nghiệp công nghệ số đáp ứng quy mô tổng vốn đầu tư từ 6.000 tỷ đồng trở lên, thực hiện giải ngân tối thiểu 6.000 tỷ đồng trong thời hạn 05 năm;
- Dự án đầu tư khác (bao gồm dự án đầu tư mới và dự án đầu tư mở rộng) thuộc ngành, nghề đặc biệt ưu đãi đầu tư có quy mô vốn đầu tư và thời hạn giải ngân vốn đầu tư theo quy định của Chính phủ.
Với những điểm mới, trong đó nhiều điểm mang tính đột phá như vấn đề trao quyền cho Chính phủ, người đứng đầu Chính phủ và cơ quan chính quyền địa phương toàn quyền trong việc điều hành và quyết định đầu tư, Dự thảo 2 đã và đang được kì vọng sẽ góp phần tạo ra một môi trường đầu tư mở rộng nhưng lành mạnh, từ đó thu hút, hấp dẫn được các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước.
Bình luận: